Artykuł Art. 22(1) Kodeksu cywilnego definiuje konsumenta jako osobę fizyczną, która dokonuje z przedsiębiorcą czynności prawnej która nie jest związana w sposób bezpośredni z jej działalnością zawodową lub gospodarczą.
Zwięzły przepis o systemowym znaczeniu
Co prawda artykuł 22 (1) jest bardzo krótki – składa się z jednego zdania, jednak ma znaczenie dla całego systemu prawa prywatnego. Połączono w niej kryterium przedmiotowe i podmiotowe.
Kryterium przedmiotowe sprowadza się do tego, że czynność cywilnoprawna ma wywołać skutek prawny między osobą fizyczną a przedsiębiorcą. Ponadto ta czynność nie może być związana bezpośrednio z prowadzoną przez konsumenta działalnością gospodarczą lub aktywnością zawodową.
Kryterium podmiotowe to wymóg dokonywania czynności przez osobę fizyczną i przedsiębiorcę (np. spółka kapitałowa, spółka osobowa, spółka cywilna). Konsumentem nie może być np. organizacja non profit, stowarzyszenie, fundacja itd.
Warto pamiętać, że Kodeks nie determinuje wzorca cech osobowych konsumenta np. wymaganego zakresu wiedzy, doświadczenia w obrocie nabywanymi towarami lub usługami, stopnia rozsądku czy też krytycznego podejścia do reklam i prezentowanych mu ofert.
Konstytucyjna podstawa ochrony konsumenta
Wobec wykształcenia się po roku 1989 gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji, nowego znaczenia nabrał problem ochrony tzw. słabszej strony stosunku prawnego.
O wadze ochrony praw konsumenta świadczyło umieszczenie w aktualnie obowiązującej Konstytucji art. 76, nakładającego na władze publiczne obowiązek ochrony m.in. konsumentów właśnie przed działaniami stanowiącymi zagrożenie dla ich prywatności, zdrowia albo bezpieczeństwa oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi (art. 76 Konstytucji RP). Zakres ochrony miał być określony w ustawie. De lege lata węzłowymi przepisami dotyczącym ochrony konsumenta są art. 384, 385, 385 (1) oraz 385 (3) Kodeksu cywilnego. Minimalny próg ochrony konsumenta wyznaczają dyrektywy UE, np. dyrektywa Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r.
“Brak bezpośredniego związku z działalnością gospodarczą lub zawodową”
Można powiedzieć że te słowa to najbardziej charakterystyczny, a zarazem kluczowy składnik definicji konsumenta. Formuła ta jest bardzo ogólna, wskazuje na funkcjonalną przeciwstawność pojęciu przedsiębiorcy. Czynność o charakterze konsumenckim zmierza zwykle do zaspokajania “konsumpcji” sensu larigssimo, czyli potrzeb własnych, rodziny, domowników, znajomych itp. Nie ma znaczenia to, czy np. umowa sprzedaży dotyczy dóbr “niekonsumenckich” w potocznym sensie np. kosztownych pojazdów, numizmatów, dzieł sztuki czy stylowego umeblowania domu.
Czynnościami konsumenckimi nie są zatem jedynie drobne, bieżące sprawy dnia codziennego, np. zakupy spożywcze czy odzieżowe. Nie ma znaczenia również to, że konsument jest znawcą w danej dziedzinie albo dysponuje szczególnymi kompetencjami merytorycznymi i doświadczeniem (np. pracuje jako rzeczoznawca lub marchand).
Warto pamiętać, że zawodowy charakter działalności o którym mowa w art. 22 (1) k.c. obejmuje również działania incydentalne np. ekspertyzę sporządzoną przez emerytowanego specjalistę. Wobec tego, na tym polu osoba ta nie korzysta z ochrony przewidzianej dla konsumentów.
Na podstawie: P. Nazaruk